Phân biệt Blockchain Layer 1, Layer 2 và Layer 3: Khái niệm, sự khác biệt và ví dụ chi tiết năm 2025

Công nghệ blockchain đang ngày càng phát triển phức tạp, vượt ra khỏi lớp cơ sở ban đầu. Để giải quyết những thách thức cố hữu như khả năng mở rộng (scalability), tốc độ và chi phí giao dịch, các “lớp” (layers) khác nhau đã ra đời, tạo nên một hệ sinh thái đa tầng. Tại BlockchainWork, chúng tôi nhận thấy nhiều người dùng và nhà đầu tư vẫn còn băn khoăn trong việc phân biệt Blockchain Layer 1, Layer 2, và Layer 3 cũng như vai trò của chúng.

Bộ ba bất khả thi của blockchain (Decentralization, Security, Scalability) luôn là rào cản lớn nhất đối với sự chấp nhận rộng rãi. Các mạng lưới nền tảng (Layer 1) ban đầu, dù bảo mật và phi tập trung, lại gặp khó khăn về khả năng xử lý giao dịch, dẫn đến tình trạng tắc nghẽn mạng và phí gas cao, điển hình là Ethereum Layer 1 trong thời kỳ cao điểm. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về các giải pháp mở rộng hiệu quả.

Mục đích của bài viết này là giúp độc giả hiểu rõ và phân biệt Blockchain Layer 1, Layer 2, và Layer 3 một cách chi tiết nhất. Chúng tôi sẽ đi sâu vào khái niệm, đặc điểm, ưu nhược điểm và cung cấp các ví dụ cụ thể cho từng lớp, từ đó thấy được cách chúng kết hợp với nhau để xây dựng nên hệ sinh thái blockchain hiện đại năm 2025. Hãy cùng BlockchainWork khám phá nhé!

Blockchain Layer 1 là gì?

Blockchain Layer 1 là lớp nền tảng, là “xương sống” của một mạng lưới blockchain. Đây là nơi các giao dịch được xử lý và xác thực trực tiếp trên chuỗi chính (main chain).

Định nghĩa: Layer 1 (hay Base Layer) là kiến trúc blockchain cơ bản, độc lập, nơi diễn ra các hoạt động cốt lõi như tạo khối, xác thực giao dịch và thực thi cơ chế đồng thuận.

Vai trò:

• Xử lý và xác thực giao dịch.
• Tạo và thêm các khối mới vào sổ cái phân tán.
• Duy trì tính toàn vẹn và bất biến của dữ liệu.
• Đảm bảo bảo mật mạng lưới thông qua cơ chế đồng thuận (Proof-of-Work, Proof-of-Stake…).

Đặc điểm chính:

• Tính phi tập trung cao.
• Bảo mật mạnh mẽ.
• Thường gặp thách thức về khả năng mở rộng (thông lượng giao dịch thấp).

Ví dụ về Layer 1: Bitcoin, Ethereum, Solana, Cardano, Polkadot, BNB Chain (trước đây là Binance Smart Chain). Các cơ chế đồng thuận như PoW của Bitcoin hay PoS của Ethereum 2.0 là đặc trưng của Layer 1.

Sau khi tìm hiểu về lớp nền tảng Layer 1, chúng ta cùng xem xét những ưu và nhược điểm của nó.

Ưu và nhược điểm của Blockchain Layer 1

Layer 1 đóng vai trò thiết yếu nhưng cũng tồn tại những hạn chế cần giải quyết.

Ưu điểm:

• Bảo mật mạnh mẽ: Nhờ cơ chế đồng thuận và mạng lưới phân tán rộng lớn.
• Tính phi tập trung cao: Quyền lực không tập trung vào một thực thể duy nhất.
• Nền tảng vững chắc: Cung cấp cơ sở cho toàn bộ hệ sinh thái blockchain.

Nhược điểm:

• Khả năng mở rộng hạn chế: Thông lượng giao dịch (TPS) thường thấp (ví dụ: Bitcoin khoảng 7 TPS, Ethereum PoW khoảng 15-30 TPS).
• Chi phí giao dịch cao: Đặc biệt khi mạng lưới bị tắc nghẽn (điển hình là phí gas trên Ethereum Layer 1).
• Tốc độ xử lý chậm: Thời gian xác nhận giao dịch có thể kéo dài.

Chính những nhược điểm về khả năng mở rộng của Layer 1 đã thúc đẩy sự ra đời của các giải pháp ở lớp cao hơn – Layer 2.

Blockchain Layer 2 là gì?

Blockchain Layer 2 là các giải pháp được xây dựng và hoạt động “bên trên” (off-chain) của một blockchain Layer 1. Chúng được thiết kế để tăng cường khả năng mở rộng và tốc độ xử lý giao dịch mà vẫn kế thừa bảo mật từ lớp nền tảng.

Định nghĩa: Layer 2 là một mạng lưới hoặc giao thức độc lập hoạt động song song hoặc liên kết chặt chẽ với Layer 1, xử lý phần lớn các giao dịch off-chain trước khi gửi dữ liệu tổng hợp hoặc chứng minh về chuỗi Layer 1.

Mục đích chính:

• Tăng khả năng mở rộng (scalability) bằng cách xử lý nhiều giao dịch hơn ngoài chuỗi chính.
• Giảm chi phí giao dịch.
• Tăng tốc độ xử lý giao dịch.
• Giảm tải cho mạng lưới Layer 1.

Đặc điểm chính:

• Kế thừa bảo mật từ Layer 1 (dữ liệu cuối cùng được neo vào Layer 1).
• Thông lượng giao dịch (TPS) cao hơn đáng kể so với Layer 1.
• Chi phí giao dịch thấp hơn nhiều.
• Đa dạng các phương pháp triển khai (Rollups, Channels, Plasma…).

Ví dụ về Layer 2: Optimistic Rollups (Optimism, Arbitrum), ZK-Rollups (zkSync, StarkNet, Polygon zkEVM), State Channels (Lightning Network cho Bitcoin), Plasma. Các giải pháp này giúp mở rộng quy mô cho các Layer 1 như Ethereum hay Bitcoin.

Giải pháp Layer 2 mang lại hiệu suất vượt trội, nhưng cũng có những đánh đổi nhất định.

Ưu và nhược điểm của Blockchain Layer 2

Layer 2 là chìa khóa để blockchain trở nên khả dụng hơn cho các ứng dụng hàng ngày.

Ưu điểm:

• Tăng tốc độ giao dịch: Xử lý giao dịch gần như tức thời.
• Giảm chi phí giao dịch: Tiết kiệm đáng kể so với Layer 1.
• Cải thiện trải nghiệm người dùng: Giao dịch nhanh và rẻ hơn.
• Giảm tải mạng Layer 1: Giúp Layer 1 tập trung vào bảo mật và phi tập trung.

Nhược điểm:

• Tính phi tập trung có thể kém hơn: Tùy thuộc vào cách triển khai của từng giải pháp Layer 2.
• Rủi ro bảo mật nhỏ: Mặc dù dựa vào Layer 1, vẫn có những rủi ro liên quan đến cầu nối (bridge) hoặc cơ chế hoạt động cụ thể.
• Phức tạp hơn: Việc chuyển đổi tài sản giữa Layer 1 và Layer 2 có thể tốn thời gian (đặc biệt là rút tiền từ Optimistic Rollups) và phức tạp hơn cho người dùng mới.

Với hiệu suất đã được cải thiện đáng kể nhờ Layer 2, giờ đây hệ sinh thái có thể tập trung vào việc xây dựng các ứng dụng phức tạp và tùy chỉnh ở lớp cao nhất – Layer 3.

Blockchain Layer 3 là gì?

Blockchain Layer 3 là lớp ứng dụng, được xây dựng “bên trên” Layer 2 (và gián tiếp trên Layer 1). Đây là nơi người dùng cuối tương tác trực tiếp với các ứng dụng phi tập trung (DApps).

Định nghĩa: Layer 3 là lớp tập trung vào các ứng dụng cụ thể và khả năng tương tác xuyên chuỗi. Nó tận dụng hiệu suất và chi phí thấp của Layer 2 để mang đến trải nghiệm người dùng phong phú và tùy chỉnh cao.

Mục đích chính:

• Cung cấp môi trường cho các DApps phức tạp (game, DeFi, SocialFi, Metaverse…).
• Tăng cường khả năng tương tác (interoperability) giữa các blockchain và Layer khác nhau.
• Cá nhân hóa và tối ưu hóa trải nghiệm người dùng cuối.

Đặc điểm chính:

• Hỗ trợ các tính năng và logic ứng dụng phức tạp.
• Kết nối người dùng với các tính năng cụ thể của Web 3.0.
• Có thể tập trung vào các use case chuyên biệt.

Ví dụ về Layer 3: Các trò chơi blockchain (như Axie Infinity xây dựng trên Ronin – một sidechain hoạt động tương tự Layer 2 cho Ethereum gaming), các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) xuyên chuỗi, các nền tảng mạng xã hội phi tập trung (SocialFi), các dự án Metaverse. Khái niệm Layer 3 vẫn đang phát triển, nhưng nhìn chung nó đại diện cho lớp mà người dùng cuối thực sự sử dụng để làm những việc cụ thể.

Layer 3 là nơi sự sáng tạo ứng dụng của Web 3.0 thực sự bùng nổ, nhưng cũng đi kèm với những thách thức riêng.

Ưu và nhược điểm của Blockchain Layer 3

Layer 3 đưa công nghệ blockchain đến gần hơn với người dùng cuối thông qua các ứng dụng hữu ích và hấp dẫn.

Ưu điểm:

• Tạo ra các ứng dụng phức tạp: Hỗ trợ các tính năng và trải nghiệm người dùng phong phú mà Layer 1 không thể xử lý hiệu quả.
• Tăng khả năng tương tác: Giúp các ứng dụng giao tiếp và trao đổi dữ liệu giữa các mạng lưới khác nhau.
• Cải thiện trải nghiệm người dùng: Giao diện trực quan, tốc độ xử lý nhanh (nhờ Layer 2).
• Đẩy mạnh ứng dụng thực tế: Đưa blockchain vào các lĩnh vực cụ thể như game, tài chính, mạng xã hội.

Nhược điểm:

• Phụ thuộc vào các lớp bên dưới: Hiệu suất và bảo mật của Layer 3 phụ thuộc hoàn toàn vào Layer 1 và Layer 2 mà nó được xây dựng trên đó.
• Tính phi tập trung có thể thấp nhất: Một số ứng dụng Layer 3 có thể có mức độ phi tập trung thấp hơn Layer 1 hoặc Layer 2.
• Rủi ro liên quan đến ứng dụng cụ thể: Rủi ro hợp đồng thông minh (smart contract), lỗi ứng dụng có thể ảnh hưởng đến người dùng.

Để giúp độc giả có cái nhìn tổng quan và dễ dàng phân biệt Blockchain Layer 1, Layer 2, Layer 3, chúng tôi đã tổng hợp các điểm khác biệt chính vào bảng so sánh sau đây.

Phân biệt Blockchain Layer 1, Layer 2, Layer 3: Bảng so sánh chi tiết

Bảng dưới đây cung cấp một cái nhìn tổng hợp về các điểm khác nhau cốt lõi giữa ba lớp blockchain này, giúp bạn dễ dàng hình dung vai trò và đặc trưng của từng lớp trong hệ sinh thái.

Hiểu rõ bảng so sánh này sẽ giúp bạn nắm vững cách các lớp tương tác và bổ trợ cho nhau. Tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu vào các ví dụ thực tế để củng cố kiến thức.

Ví dụ minh họa cụ thể về từng Layer Blockchain

Để dễ hình dung hơn về cách các lớp này hoạt động trong thực tế, chúng ta hãy cùng xem xét một vài ví dụ cụ thể:

• Layer 1: Ethereum: Ethereum là một blockchain Layer 1 nổi bật. Nó xử lý và xác thực tất cả các giao dịch trên mạng lưới chính, thực thi các smart contract và duy trì sổ cái phân tán. Tuy nhiên, do giới hạn về khả năng mở rộng, phí gas trên Ethereum Layer 1 có thể rất cao và tốc độ giao dịch chậm khi mạng đông đúc. Ethereum 2.0 chuyển sang PoS nhằm cải thiện khả năng mở rộng gốc (sharding), nhưng các giải pháp Layer 2 vẫn đóng vai trò quan trọng để tăng tốc độ và giảm chi phí cho các ứng dụng.
• Layer 2: Arbitrum và Optimism: Đây là hai giải pháp Optimistic Rollups phổ biến được xây dựng trên Ethereum Layer 1. Thay vì xử lý từng giao dịch trên chuỗi chính Ethereum, Arbitrum và Optimism gộp hàng trăm, hàng nghìn giao dịch thành một gói duy nhất (batch) và gửi dữ liệu tóm tắt cùng với bằng chứng (proof) lên Ethereum Layer 1. Điều này giúp tăng thông lượng giao dịch lên gấp hàng chục, thậm chí hàng trăm lần, đồng thời giảm chi phí đáng kể so với thực hiện trực tiếp trên Layer 1.
• Layer 3: Axie Infinity trên Ronin (Layer 2 cho Ethereum gaming): Axie Infinity là một game blockchain nổi tiếng. Ban đầu, nó gặp khó khăn về phí giao dịch cao và tốc độ chậm khi hoạt động trực tiếp trên Ethereum Layer 1. Để giải quyết, Sky Mavis (nhà phát triển Axie) đã xây dựng Ronin Network, một sidechain tương thích EVM hoạt động như một giải pháp Layer 2 chuyên biệt cho game. Axie Infinity là một ứng dụng Layer 3 hoạt động trên Ronin. Người chơi thực hiện hàng trăm giao dịch nhỏ (nuôi dưỡng, chiến đấu, giao dịch vật phẩm) trên Ronin Network với phí rất thấp và tốc độ nhanh, trong khi tài sản giá trị (ví dụ: NFT Axie, token SLP, AXS) được quản lý và liên kết với Ethereum Layer 1 thông qua cầu nối.

Những ví dụ này cho thấy hệ sinh thái blockchain hiện đại là sự kết hợp chặt chẽ giữa các lớp, nơi Layer 1 đảm bảo nền tảng an toàn, Layer 2 cung cấp hiệu suất và Layer 3 mang đến các ứng dụng cụ thể cho người dùng.

Để theo dõi và tìm hiểu thêm về các Layer blockchain, có nhiều công cụ hữu ích mà bạn có thể sử dụng.

Các công cụ hỗ trợ tìm hiểu và theo dõi Layer Blockchain

Việc theo dõi hoạt động trên các Layer khác nhau có thể phức tạp, nhưng các công cụ sau sẽ giúp bạn dễ dàng hơn:

• Etherscan (hoặc các block explorer tương tự như Arbiscan, Optimism Explorer): Cho phép bạn xem chi tiết các giao dịch, khối, địa chỉ ví trên Ethereum Layer 1 và các Layer 2 tương thích EVM.
• DefiLlama: Một nền tảng tổng hợp dữ liệu DeFi, cho phép bạn theo dõi Tổng giá trị bị khóa (TVL) và các dự án hoạt động trên các blockchain Layer 1 khác nhau và các giải pháp Layer 2.
• Các trang web chính thức của dự án: Các dự án Layer 2 (ví dụ: Arbitrum, Optimism) và các ứng dụng Layer 3 thường có trang web riêng cung cấp thông tin chi tiết về hoạt động, cầu nối (bridge) và hướng dẫn sử dụng.
• Các trang tin tức và phân tích chuyên sâu: Các nền tảng như CoinMarketCap, CoinGecko, The Block Crypto, Coindesk cung cấp tin tức, phân tích và cập nhật về sự phát triển của các Layer blockchain.

Sử dụng các công cụ này sẽ giúp bạn cập nhật thông tin và hiểu rõ hơn về hoạt động của hệ sinh thái đa lớp.

Trước khi kết thúc, chúng ta sẽ giải đáp một vài câu hỏi thường gặp.

>>Xem thêm: Việc làm blockchain mới nhất

Câu hỏi thường gặp về các Layer Blockchain (FAQs)

Dưới đây là một số câu hỏi phổ biến giúp làm rõ thêm về khái niệm Layer 1, Layer 2 và Layer 3:

• Tại sao cần Layer 2 và Layer 3? Chúng cần thiết để giải quyết bộ ba bất khả thi của blockchain, đặc biệt là khả năng mở rộng của Layer 1, cho phép blockchain xử lý nhiều giao dịch hơn, nhanh hơn và rẻ hơn, từ đó hỗ trợ các ứng dụng phức tạp.
• Tất cả các blockchain đều có Layer 2 và Layer 3 không? Không nhất thiết. Layer 2 và Layer 3 thường phát triển mạnh mẽ trên các Layer 1 có khả năng smart contract mạnh mẽ (như Ethereum) để mở rộng hệ sinh thái DApp. Một số Layer 1 có thể có giải pháp mở rộng riêng hoặc chưa thu hút đủ dự án Layer 2/3.
• Làm thế nào để biết một dự án thuộc Layer nào? Hãy xem dự án đó được xây dựng trực tiếp trên chuỗi chính (Layer 1) hay là một giải pháp mở rộng cho Layer 1 (Layer 2), hay là một ứng dụng phi tập trung (DApp) chạy trên Layer 1 hoặc Layer 2 (Layer 3).
• Sự khác biệt chính giữa Optimistic Rollups và ZK-Rollups là gì (ngắn gọn)? Cả hai đều xử lý giao dịch off-chain và gửi dữ liệu về Layer 1. Optimistic Rollups giả định các giao dịch là hợp lệ và cần một khoảng thời gian “thách thức” để chứng minh gian lận. ZK-Rollups sử dụng bằng chứng mật mã phức tạp (Zero-Knowledge Proofs) để chứng minh tính hợp lệ của các giao dịch ngay lập tức, thường phức tạp hơn trong triển khai ban đầu.

Hy vọng phần FAQs này đã giải đáp được một số thắc mắc của bạn.
>>Tham gia: Cộng đồng blockchain Việt Nam – BW

Kết luận

Việc phân biệt Blockchain Layer 1, Layer 2, Layer 3 là yếu tố then chốt để hiểu rõ sự phát triển và cấu trúc của hệ sinh thái blockchain hiện đại. Layer 1 cung cấp nền tảng bảo mật và phi tập trung, Layer 2 giải quyết bài toán khả năng mở rộng và hiệu suất, trong khi Layer 3 là nơi các ứng dụng thực tế và khả năng tương tác được phát triển. Sự kết hợp hài hòa của ba lớp này đang mở đường cho sự chấp nhận rộng rãi và các ứng dụng đột phá của công nghệ Web 3.0. Đối với bất kỳ ai quan tâm đến lĩnh vực này – dù là nhà phát triển, nhà đầu tư hay người dùng – việc nắm vững kiến thức về các lớp blockchain là vô cùng cần thiết.

Hãy tiếp tục theo dõi BlockchainWork trên các kênh truyền thông của chúng tôi để không bỏ lỡ những xu hướng công nghệ blockchain mới nhất, học hỏi từ các chuyên gia hàng đầu và khám phá các cơ hội nghề nghiệp hấp dẫn trong ngành tại Việt Nam!

BlockchainWork powered by AI

BlockchainWork – Cộng đồng nhân sự blockchain hàng đầu tại Việt Nam

• Liên hệ hợp tác với BlockchainWork: contact@blockchainwork.net
• Tìm hiểu thêm về BlockchainWork tại: https://blockchainwork.net/
• Nhà tuyển dụng kết nối các tài năng trẻ tại: https://blockchainwork.net/employer-signup
• Ứng viên nắm bắt cơ hội việc làm tại: https://blockchainwork.net/candidate-signup 

Có thể bạn quan tâm: